عوارض سرطان و نوروپاتی ناشی از شیمی درمانی (۲) (آسیب اعصاب محیطی در سرطانها)

عوارض سرطان و نوروپاتی ناشی از شیمی درمانی (۲) (آسیب اعصاب محیطی در سرطانها)

عوارض سرطان و نوروپاتی ناشی از شیمی درمانی (قسمت دوم) (آسیب اعصاب محیطی در سرطانها) را در این مقاله بررسی کرده ایم. نوروپاتی محیطی ناشی از شیمی درمانی، در بیش از ۴۰ درصد از بیمارانی که تحت شیمی درمانی قرار می گیرند، تجربه می شود و شیوع آن در بیمارانی که چندین داروی شیمی درمانی را تجربه می کنند به مراتب بیشتر است.

 

عوارض سرطان

نوروپاتی محیطی، عارضه ای جدی است که با آسیب مناطق دیستال و با الگوی انتشار متقارن اعصاب محیطی تظاهر می یابد و ممکن است از خانواده های مختلف دارویی نظیر داروهای شیمی درمانی ناشی شود. نوروپاتی محیطی ناشی از شیمی درمانی، در بیش از ۴۰ درصد از بیمارانی که تحت شیمی درمانی قرار می گیرند، تجربه می شود و شیوع آن در بیمارانی که چندین داروی شیمی درمانی را تجربه می کنند به مراتب بیشتر است.

نوروپاتی محیطی، یک بیماری سیستمیک است و آثار منفی آن بر کیفیت زندگی بیماران قابل انکار نیست. علائم درمان نشده نوروپاتی محیطی ممکن است باعث درد و اختلال در عملکرد زندگی روزمره بیماران شود. تظاهرات نوروپاتی محیطی براساس نوع فیبرهای عصبی درگیر در این بیماری متغیر است. آسیب اعصاب حسی با احساس کرختی، ضعف، درد، گزگز و سوزش همراه است و با الگوی دستکش و جوراب در اندام های انتهایی انتشار می یابد. شکایات دیگری نظیر احساس راه رفتن روی سوزن یا پونز، تغییر آستانه تحمل درد و متفاوت شدن حساسیت نسبت به دما نیز مطرح است. آسیب اعصاب حرکتی اغلب با اسپاسم های عضلانی یا شلی عضلات تظاهر می کند و طی آن قدرت عضلات کاهش می یابد.

بیمارانی که به آسیب اعصاب اتونوم دچار می شوند، افت فشار خون وضعیتی، یبوست و خشکی را خواهند داشت که ممکن است پس از ورزش و حمام آب داغ وخیم تر شود. به نظر می رسد که سلول های التهابی در پاتوفیزیولوژی نوروپاتی محیطی به دلیل آزادسازی واسطه های التهابی که در ایجاد درد نوروپاتیک نقش دارند، دخیل اند. منشاء نوروپاتی محیطی در هر بیمار متفاوت است. بیماری های سیستمیک، اختلالت متابولیک، کمبودهای تغذیه ای، الکلیسم، عفونت ها، اختلالات ژنتیکی و داروهایی نظیر داروهای شیمی درمانی، آنتی بیوتیک ها، داروهای قلبی، مهارکننده های سیستم ایمنی هر کدام ممکن است مسبب نوروپاتی محیطی باشند.

 

چرا شیمی درمانی نوروپاتی می دهد؟

نوروپاتی محیطی ناشی از شیمی درمانی، عارضه شدید بسیاری از داروهای شیمی درمانی نظیر آلکالوئیدهای وینکا، مشتقات تاکسان و ترکیبات پلاتینوم است، اما دیگر داروهای ضدسرطان نظیر تالیدوماید، لنالیدوماید، بورتزوماب و ایکسابپیلون نیز در ایجاد نوروپاتی محیطی دخیل می دانند. نوروپاتی محیطی ناشی از شیمی درمانی، اغلب وابسته به دوز دارو بوده و آثار منفی بر کیفیت زندگی بیماران و روند شیمی درمانی وی بر جای می گذارد و پزشک به اجبار دوز داروهای شیمی درمانی را با هدف برطرف کردن این عوارض کاهش می دهد یا گاه درمان را متوقف می کند.

این مسمومیت دارویی، در میان ۳۰ تا ۴۰ درصد از بیماران دریافت کننده شیمی درمانی تجربه و شیوع آن با افزایش تعداد داروهای مورد استفاده در شیمی درمانی بیشتر می شود. شیوع کلی نوروپاتی ناشی از شیمی درمانی، بسته به نوع رژیم شیمی درمانی، دوز داروها، مدت درمان، سن بیماران، نژاد آنها، درمان های همزمان و ابتلا به بیماری های زمینه ای متفاوت است. مکانیسم ایجاد نوروپاتی بسته به داروی شیمی درمانی مصرفی بیمار متفاوت است. آلکالوئیدهای وینکا (وینکریستین، وینبلاستین، وینورلبین)، داروهای ضدمیکروتوبول و مشتق از گیاه پری وینکل ماداگاسکار هستند و اندیکاسیون های متنوعی نظیر بدخیمی های هماتولوژیک و لنفاوی و نیز تومورهای جامد دارند. هر چند که مکانیسم دقیق نوروپاتی ناشی از درمان با آلکالوئید وینکا مشخص نیست،

وینکریستین به عنوان نوروتوکسیک ترین عضو این خانواده دارویی معرفی می شود. مشتقات تاکسان نظیر پاکلیتاکسل و دوستاکسل نیز جزیی از خانواده داروهای ضدمیکروتوبول هستند که در درمان بدخیمی های پستان، تخمدان، پروستات، ریه، معده و گردن تجویز می شوند. مکانیسم اثر نوروپاتی محیطی ناشی از تاکسان به درستی مشخص نیست؛ اما به نظر می رسد که با انتشار میکروتوبول ها و آثار آن روی فعالیت انتقال آکسونی مرتبط باشد.

ترکیبات پلاتینوم مانند سیس پلاتین، کاربوپلاتین و اگزالی پلاتین برای درمان بدخیمی های تخمدان، بیضه، مثانه و کولورکتال تجویز می شوند. مکانیسم ایجاد نوروپاتی محیطی ناشی از ترکیبات پلاتینوم به این شکل است که القای برانگیختگی آکسونی موجب تغییر در تخلیه مستمر کانال های سدیم وابسته به ولتاژ و استرس اکسیداتیو می شود. نوروپاتی محیطی ناشی از سیس پلاتین، ازنوروپاتی محیطی ایجاد شده توسط سایر داروهای این گروه شدیدتر و شایع تر است. نوروپاتی محیطی ناشی از اگزالی پلاتین ممکن است اشکال حاد یا مزمن داشته باشد.

فاکتورهای خطرساز ابتلا به نوروپاتی محیطی ناشی از شیمی درمانی عبارتند از یک رژیم درمانی حاوی داروهایی که در فوق اشاره شد، شروع با دوز بالای دارویی، مدت درمان طولانی، سن بالا، نژاد سیاه، استفاده همزمان از چند رژیم شیمی درمانی، بیماری های زمینه ای از پیش موجود نظیر دیابت، الکلسیم، بیماری های مزمن کبدی، عفونت HIV، بیماری عروق محیطی، آمیلوئیدوزیس و کمبودهای تغذیه ای. شروع علائم نوروپاتی ناشی از شیمی درمانی و مدت بروز آنها متفاوت است. گاه چند هفته یا چند ماه پس از شروع درمان، آغازشده و طی یا پس از قطع درمان به حداکثر می رسند.

در برخی از بیماران تا مدت ها پس از قطع درمان، علائم نوروپاتی ادامه داشته و ممکن است دائمی باشند. ماهیت متفاوت نوروپاتی محیطی ناشی از شیمی درمانی، در پیش گرفتن استراتژی های درمانی منحصر به فرد برای هر بیمار را ایجاب می کند.

 

درمان های نوروپاتی دارویی

ونلافاکسین تنها داروی اثربخش در پیشگیری از نوروپاتی محیطی ناشی از شیمی درمانی است، اما تجویز آن به طور رایج به دلیل آثار ناشناخته آن بر فعالیت ضدتوموری اگزالی پلاتین هنوز توصیه نمی شود. درمان نوروپاتی محیطی ناشی از شیمی درمانی باید بر به حداقل رساندن علائم و پیشگیری از مسمومیت عصبی شدیدتر در مبتلایان متمرکز باشد.

درمان دارویی:

داروهایی که برای این منظور مورد استفاده قرار می گیرند، عبارتند از دولکستین، ضدافسردگی های سه حلقه ای، ضدتشنج ها، ترکیبات دارویی موضعی، داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی و درمان با اپیوئیدها. دولکستین، یک مهارکننده بازجذب سروتونین-نوراپی نفرین و خط اول درمان نوروپاتی محیطی ناشی از شیمی درمانی در نظر گرفته می شود. دولکستین، تنها گزینه دارویی است که از سوی انجمن کلینیکال انکولوژی آمریکا در دستورالعمل های درمان نوروپاتی محیطی ناشی از شیمی درمانی توصیه شده است. شواهد بسیاری به نفع تجویز ضدافسردگی های سه حلقه ای (آمی تریپتیلین و نورتریپتیلین)، ضدتشنج ها (گاباپنتین، پره گابالین) و ترکیبات موضعی نظیر ژل ترکیبی باکلوفن، آمی تریپتیلین و کتامین در درمان نوروپاتی محیطی ناشی از شیمی درمانی موجود است.

بنابراین در صورت در نظر گرفتن فواید، عوارض جانبی، هزینه و شرایط بیمار می توان از این گزینه ها برای کاهش درد بیماران استفاده کرد. از ترکیب کردن یکی از این داروها با دوزاژ استاندارد اپیوئیدها، می توان برای کاهش عوارض (یبوست، خواب آلودگی، تهوع، استفراغ، تضعیف تنفسی، وابستگی دارویی) مصرف طولانی مدت هر کدام از آنها استفاده کرد.

درمان غیردارویی:

به دلیل شواهد محدود موجود به نفع استفاده از گزینه های دارویی در درمان نوروپاتی محیطی ناشی از شیمی درمانی، گزینه های غیردارویی که بتوانند درد بیمار را کاهش دهند و از علائم آزاردهنده آن بکاهند، مطرح شده اند. گزینه های غیردارویی اثربخش مطرح در درمان نوروپاتی محیطی ناشی از شیمی درمانی عبارتند از کاهش دوز داروهای شیمی درمانی، قطع مصرف داروی اصلی مسبب علائم، طب سوزنی، گرم نگهداشتن بیمار، فعالیت فیزیکی و ماساژ مناطق درگیر.

مکمل های غذایی نظیر آلفالیپوئید اسید، کلسیم، گلوتامین، گلوتاتیون، مگنزیوم استیل سیستئین، اسیدهای چرب امگا۳، ویتامینB6 و ویتامینE در مطالعات متعددی در درمان نوروپاتی محیطی ناشی از شیمی درمانی موثر تشخیص داده شده اند. روش هایی نظیر تحریک الکتریکی اعصاب از خلال پوست نیز در دستورالعمل های انجمن کلینیکال انکولوژی آمریکا مطرح شده اند. در سال ۲۰۱۳ میلادی مطالعه ای که روی مراقبت های خودمحوری در مبتلایان به نوروپاتی محیطی ناشی از شیمی درمانی به دنبال ابتلا به بدخیمی کولورکتال تحت درمان با اگزالیپلاتین انجام شد، نشان داد که به دلیل سهولت استفاده، ایمنی و اثربخشی نسبی، گزینه های غیردارویی درمان این عارضه باید بیشتر مورد استفاده قرار گیرند. فیزیوتراپی و فعالیت های فیزیکی نیز به نظر می رسد که در برخی از موارد کمک کننده اند.

 

منبع: behpu.com

 

 

 

 

عوارض سرطان

متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ، دکتر نجفی

در سایت دکتر نجفی، متخصص طب فیزیکی و توانبخشی و دانشیار دانشگاه ، عضو انجمن جهانی طب فیزیکی و توانبخشی، مقالات مفید در رابطه با طب فیزیکی را مشاهده نمایید. همچنین درصورت نیاز به ویزیت با دکتر نجفی می توانید از طریق بخش تماس با ما وب سایت دکتر نجفی، ارتباط برقرار نمایید و آدرس کلینیک تخصصی طب فیزیکی و توانبخشی را مشاهده نمایید.

 

 

 

آدرس مطب کلینیک طب فیزیکی و توانبخشی دکتر نجفی

فلکه دوم صادقیه – بلوار فردوس – نرسیده به خیابان سلیمی جهرمی پلاک ۱۲۱ – واحد ۲

تلفن مطب کلینیک طب فیزیکی و توانبخشی دکتر نجفی

۴۴۰۱۶۱۴۲-۴۴۰۵۸۷۶۳

موبایل دکتر نجفی کلینیک تخصصی طب فیزیکی و توانبخشی

۰۹۹۰۱۱۶۰۳۵۴

وب سایت دکتر نجفی

www.dr-najafi.com

مطب کلینیک طب فیزیکی و توانبخشی دکتر نجفی در شبکه های اجتماعی

کانال تلگرام دکتر نجفی

صفحه اینستاگرام دکتر نجفی

 

کلمات کلیدی:

عوارض سرطان , درمان ضعف در بیماران سرطانی , عوارض شیمی درمانی مغز , عوارض شیمی درمانی بر چشم , درمان بی حسی دست و پا بعد از شیمی درمانی , عوارض شیمی درمانی سرطان روده , عوارض شیمی درمانی روی اعصاب , درمان قطعی نوروپاتی

دیدگاه‌ خود را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

question